حکم زکات فطر

زکات فطر بر هر مسلمان آزادی که بيش از قوت يک شبانه روز خود و خانواده‌اش داشته باشد، واجب است (رواه بخاري۱۵۰۳ء مسلم۹۸۴) و رسول الله صلى الله عليه و سلم به دادن زکات فطر از کوچک و بزرگ وآزاد وبرده وکساني که نفقه آنها بر عهده شما است امر فرموده (صحيح، دارالقطني۲۲۰ء بيهقي۱۶۱۴ء أرواءالغليل۸۳۵)
از ابن عمر (رضي الله عنهما) روايت است: «أمر رسول اللهءصلى الله عليه وسلمء بصدقة الفطر عن الصغير والکبير والحر والعبد ممن تمونون» (صحيح – بيهقى ۱۶۱۴) «پيامبر صلى الله عليه وسلم به دادن زکات فطر از کوچک و بزرگ و آزاد و برده، و کساني که نفقه آنها بر عهده شما است امر فرموده است».
دریک روایت ضعيفی از حضرت عثمان رضی الله عنه آمده است که درآن زمان زكات جنين (فرزند در شکم مادر) را نیزميدادند. و نزد مذهب حنبلى دادن زكات فطر براى جنين مستحب است ولى واجب نيست.
حکمت زکات فطر:
در حديث

متبركه كه راوي حديث ابن عباس رضي الله عنه ميباشد آمده است که: رسول الله صلى الله عليه و سلم زکات فطر را به عنوان پاک کننده روزه دار ازسخنان بيهوده ودشنام، به عنوان رزق وخوراکي براي مساکين واجب کرده است
« والصدقة تطفى الخطيئة كما يطفى الماء النار » ( الترمذي ) « صدقه گناهان را محو ونابود مى كند همانطوريكه آب آتش را بى اثر مى ماند ».

در حدیثی آمده است که: اګر كسى قبل از نماز عيد صدقه فطر خويش را اداء نمايد آن صدقه به شرف قبول واقع می گردد ؛ اما اگر بعد از نماز ادا گردد مانند ساير خيرات وصدقات يك صدقه به حساب ميايد. (وبه عنوان زکات فطر محسوب نمي شود) (صحيح سنن ابن ماجه۱۴۸۰ء ابوداوود۱۵۹۴)

وقت واجب گرديدن صدقه فطر:
هنگام طلوع فجر روز عيد رمضان است ليكن تقاضاى حكمت ونصب العين وجوب آن در اين است كه اين وجيبه بايد چند روز قبل از عيد رمضان صورت گيرد تا به مستحقين ونيازمندان برسد.

انسان متوسط الحال علاوه برخودش بايد ازجانب اولاد نابالغ خود هم صدقه فطر را ادا كند ومقدار صدقه فطر بر شخص بالغ ونابالغ يكسان ميباشد .
مقدار زکات فطر:
ابو سعيد خدري رضي الله عنه مي فرمايد: ما درزمان رسول الله صلى الله عليه و سلم يک صاع از گندم يا جو يا خرما يا کشک يا کشمش را براي هر نفرزکات فطر مي داديم(رواه بخاري۱۵۰۵ء مسلم۹۸۵)
ودر حديث ديگري مي فرمايد: ما يک صاع از طعام خود را در عهد رسول الله صلى الله عليه و سلم به عنوان زکات فطر مي‌داديم (رواه بخاري ۱۵۱۰)
مقداری صدقه فطر که همه علما ء بران متفق القول اند عبارتند از يك كيلو ويكصد و ده گرام گندم و يا قيمت روز آن مي‌باشد.

ابن قيم جوزي رحمه الله مي فرمايد: اين چند مورد از حبوبات (گندمء جوء خرما و…) که در احاديث ذکری از آن بعمل آمده است نشانگر آن است که در زمان پیامبر اسلام حضرت محمد صلی الله علیه وسلم در مدينه (قوت)غذاي غالب مردم همين چيزها بوده و اگر درجايي يا زماني ديگر قوت غالب چيز ديگري باشد بايد ازآن بپردازند اگرچه غذايشان غيرازحبوبات مثل شيروگوشت و ماهي باشد واين قول جمهور علما وقول ارجح است ومقصود از پرداخت زکات فطر يکساني با مساکين است، درطعام روزعيد، يعني غذاي مسکين هم درآن روز همانند بقيه مردم باشد. (أعلام الموقعين ۳۱۲)
برخی از فقهاء معاصر بر این اعتقادند که؛ در اختیار شریعت الهی چندین جنس از اجناس خوراکی به ارزشهای مالی گوناگون برای صدقه فطر اشاره به این نقطه است که زکات فطر و فدیه‌ی روزه‌ی هر شخص بنا به وضع مالی او تغییر پیدا می‌کند. این صدقه برای خانواده‌های کم درآمد با توجه به قیمت گندم تعیین می‌شود. و برای خانواده‌های پردرآمد با توجه به اجناس با ارزشتر (کشمش و خرما و برنج و…) حسب حالت اقتصادی آن خانواده باید تعیین گردد. و آنرا با خرچ غذای یک روز فرد در آن خانه باید تناسب داد.
زکات فطر به چه کساني داده مي شود
زکات فطر مطابق به گفتار وهدایت پیامبر اسلام حضرت محمد صلی الله علیه وسلم که میفرماید: ((زکات فطر رزق و خوراکی برای مساکين است)) (صحيح سنن ابن ماجه۱۴۸۰ء ابو داوود۱۵۹۴